Tổng tập Nhà văn Quân đội in năm 2000 có danh sách 303 tác giả. Đó là số lượng những người viết đã từng có thời gian mặc áo lính trong mấy cuộc kháng chiến lớn. Riêng những nhà văn từng ở Nhà số 4 Lý Nam Đế, trụ sở của Phòng Văn Nghệ và Tạp chí Văn nghệ Quân đội, chính thức phát hành rộng rãi từ 1957, cũng có gần cả trăm người. Nhiều tác giả và tác phẩm đã nhận được những Giải thưởng cao quý. Sự đánh giá đóng góp của lực lượng đông đảo này vào nền văn học nước nhà qua các giai đoạn còn là đề tài của nhiều công trình nghiên cứu lâu dài. Cả một thế hệ ngày nào hào hùng xông pha trận mạc, tác phẩm của họ từng làm giàu có đời sống tinh thần của cả dân tộc, đã lần lượt thành người thiên cổ.
Là lớp hậu sinh, nhưng năm nay cũng đã vào tuổi 80, trông lại, thấy mình may mắn được tại thế lâu hơn nhiều bậc đàn anh tài năng, trước khi nối bước theo họ, tôi tập họp một số bài viết trong nhiều thời gian, về mấy tác giả mà bằng nhiều cách, tôi từng quen biết: Nguyễn Ngọc Tấn - Nguyễn Thi, Nguyễn Khải, Nguyễn Minh Châu, Thu Bồn làm nên tập Tư liệu văn học: BỐN NHÀ VĂN NHÀ SỐ 4.
Mỗi thời có những kiểu nhà văn, có những mô hình văn học của mình. Trọn đời là những người lính, từ đời lính, vì người lính mà viết văn, làm thơ, họ là sản phẩm Nhà văn của một thời đất nước có chiến tranh, từ cuộc chiến tranh giải phóng và bảo vệ Tổ quốc đó đã sản sinh ra một loại nhân vật đặc biệt, với lý tưởng: Vì nhân dân quên mình, Vì nhân dân hy sinh. Nhờ nguồn cảm hứng bắt nguồn từ hiện thực giàu tính lý tưởng, với tư cách là những Nhà văn, thế hệ của họ đã được hưởng niềm vinh quang không dễ có trong lịch sử văn học, cũng như lịch sử dân tộc: Tình yêu và sự tôn trọng của công chúng rộng rãi, mấy thế hệ sẵn sàng ra trận mang trong lòng trí hình ảnh những nhân vật, những vần thơ giàu sức lay động trong tác phẩm không phải bao giờ cũng toàn bích của họ.
Cũng như các nhà văn nhiều thời, ngay khi còn sống, không phải ai cũng hài lòng với những gì mình đã viết ra. Sức sống lâu bền cho tác phẩm vẫn là điều mọi người viết ao ước. Nhưng những tác phẩm ra mắt kịp thời, không chỉ là nhân chứng lịch sử, mà còn góp phần làm nên lịch sử. Và chỉ thế thôi, đã đáng cho hậu thế nhớ về với niềm quý trọng.
Đó là lý do có tập Tư liệu văn học về bốn trong hàng trăm nhà văn một thuở ấy.
Tháng 5-2020
NGÔ THẢO
Comments