Nhà văn Ngô Thảo kể chuyện làm phim “Cánh đồng bất tận”
Mới đây, “Cánh đồng bất tận” của Nguyễn Ngọc Tư đã được giải thưởng Literaturpreis do Litprom (Hiệp hội quảng bá văn học châu Á, châu Phi, Mỹ Latinh tại Đức) trao tặng. Ít người biết, người đầu tiên phát hiện, đề cử “Cánh đồng bất tận” với đạo diễn Nguyễn Phan Quang Bình chính là nhà văn Ngô Thảo. Sự thành công của “Cánh đồng bất tận” phiên bản điện ảnh chính là một cú hích lớn để tác phẩm được chú ý ở bên ngoài biên giới.
Bản thảo được mua từ khi “Cánh đồng” còn vô danh
Có một chi tiết cần “nói lại cho rõ”: truyện vừa “Cánh đồng bất tận” in lần đầu trên báo Văn Nghệ vào năm 2005 (bản trên báo Tuổi trẻ là in lần hai) chia làm ba kỳ. Nhà văn Ngô Thảo kể: “tôi đọc lần đầu thích quá, nghĩ ngay truyện này làm được phim, thế là giữ lại cả ba tờ báo, nghĩ cách cho Hạnh (Ngô Thị Bích Hạnh) với Bình (Nguyễn Phan Quang Bình - con gái và con rể ông) đọc.
Chúng nó thời điểm ấy rất bận, thiếu cả thời gian ăn với ngủ. Nhân hai đứa bay qua Hồ Nam, Trung Quốc, tôi bảo mang theo báo mà đọc trên máy bay, truyện này làm phim nhất định được”.
“Cánh đồng bất tận” thời điểm 2005 hoàn toàn chưa được đánh giá đúng mức. Nhà văn Dạ Ngân (người trực tiếp nhận bản thảo và đề cử đăng dài kỳ trên báo Văn Nghệ) kể: “năm 2006 báo Văn nghệ có cuộc thi truyện ngắn, vì “Cánh đồng bất tận” là truyện vừa nên không dự thi được. Nó bỗng bị chìm đi trên Văn Nghệ, chìm đi trên truyền thông thủ đô. Sau đó Y Ban có “I am đàn bà” khiến dư luận sôi lên, “Cánh đồng bất tận” càng bị chìm thêm”.
Trong hoàn cảnh đó, nhà văn Ngô Thảo đã thuyết phục được những người đứng đầu công ty BHD đồng ý sẽ làm phim “Cánh đồng bất tận”. Bạn bè ông thường nói, trong hầu hết những bộ phim chuyển thể văn học của BHD đều có bóng dáng Ngô Thảo tham mưu hoặc “can gián”. Có lần vui chuyện ông kể: “khi chúng nó định làm phim “Quyên” (chuyển thể từ tiểu thuyết cùng tên của Nguyễn Văn Thọ) tôi can lắm. Y như rằng sau lỗ nặng, gần 20 tỉ”.
Được sự đồng thuận của những nhà sản xuất của BHD, đích thân Ngô Thảo cầm số tiền 20 triệu xuống Cà Mau ký hợp đồng bản thảo với Nguyễn Ngọc Tư.
Ông cho biết: “Trước khi mua bản thảo “Cánh đồng bất tận” Tư chỉ biết tôi là người viết “Năm tháng chưa xa” đoạn về nhà văn Nguyễn Thi, cô đọc từ khi còn là học sinh. Khi đó tôi rủ Nguyễn Quang Sáng, Nguyễn Hồ đi cùng. Những người này đều là nhà văn Nam Bộ “gộc”, rất có uy tín. Quá trình thuyết phục Tư khá thuận lợi. Trước đó, theo tôi được biết, ba kỳ “Cánh đồng bất tận” trên báo Văn nghệ Tư được trả nhuận bút 800.000/kỳ. Hợp đồng sử dụng bản thảo “Cánh đồng bất tận” để chuyển thành phim là 10 năm. Sau đó chúng tôi còn xuống chỗ Tư mấy lần nữa, có lần đi cùng cả đạo diễn Mỹ Hà, Thanh Thúy phó đoàn nghệ thuật quân khu 7 giờ là Phó giám đốc Sở Văn hóa TP. Hồ Chí Minh... Vốn ban đầu định dành một vai cho Thanh Thúy”.
Long đong làm phim
BHD có bản quyền sử dụng “Cánh đồng bất tận” từ năm 2006, nhưng mãi đến 2010 phim mới ra mắt khán giả, một phần quá trình làm phim kéo dài, phần nữa liên quan đến việc tác giả Nguyễn Ngọc Tư bị đề nghị kỷ luật khiến dư luận văn chương xôn xao một thời.
Gần như ngay sau khi bán bản thảo cho BHD, Nguyễn Ngọc Tư nhận được công văn của Ban Tuyên giáo tỉnh ủy Cà Mau đề cập truyện “Cánh đồng bất tận” “đã bị số đông không đồng tình, phản ứng gay gắt… không có tính tư tưởng giáo dục, bôi đen xã hội nông thôn… đề nghị Hội Văn học - Nghệ thuật kiểm điểm phê phán tác giả một cách nghiêm khắc...”.
“Tai nạn” ấy đã khiến dư luận xã hội chú ý đặc biệt đến “Cánh đồng bất tận”. Báo Tuổi Trẻ lập tức in dài kỳ “Cánh đồng bất tận” trên báo ngày, số lượng sách xuất bản cũng tăng vọt, trở thành một hiện tượng xuất bản của văn học Việt Nam với 25.000 bản trong lần tái bản thứ hai.
Đến đầu năm 2010, bộ phim “Cánh đồng bất tận” mới chính thức bấm máy. Đạo diễn Nguyễn Phan Quang Bình trước đó đã tạo được dấu ấn sau bộ phim “Vũ khúc con cò”. Bộ phim quy tụ nhiều diễn viên nổi tiếng như: Dustin Nguyễn, Đỗ Hải Yến, Tăng Thanh Hà, Mỹ Uyên… Cũng từ đây, Ninh Dương Lan Ngọc chạm ngõ điện ảnh và trở thành một phát hiện mới của điện ảnh Việt.
Nhà văn Ngô Thảo hay nói vui: “Lúc BHD làm “Cánh đồng bất tận” được nhiều người giúp lắm. Nhiều người tưởng sau lưng BHD là thế lực gì kinh lắm, chúng nó chỉ bảo “con ông Ngô Thảo”. Người ta chả biết ông Ngô Thảo làm gì, chỉ biết là: “ừ, cha mày nhậu được, tốt đấy, mày cần gì chú (anh) giúp”.
Những chuyến điền dã đầu tiên của đạo diễn Nguyễn Phan Quang Bình để tìm bối cảnh cho “Cánh đồng bất tận” cũng là đi cùng với bố vợ. Nhờ sự giúp đỡ của những bạn văn của ông Thảo, đoàn phim tìm được nơi từng quay “Mùa gió chướng”, “Cánh đồng hoang”. Một may mắn nữa là đoàn tìm được Trung tâm Nghiên cứu bảo tồn phát triển dược liệu của Dược sĩ Nguyễn Văn Bé (sau này ông Bé được tuyên dương anh hùng) xin ở nhờ. Ông Bé xây Trung tâm này ở giữa bưng biền, vừa trồng tràm, vừa nuôi chim.
Nhà văn Ngô Thảo nhớ lại: “khó nhất là quay mấy cảnh nóng. Lên phim chỉ có mấy phút mà phải quay nguyên ba đêm. Đoàn phim cũng đã phải mời Trần Huy Hoan – người chuyên chụp ảnh nude đến thị sát, tìm ra những tư thế đẹp nhất để quay, nắn nót từng tí một”.
Bản thân nhà văn Ngô Thảo cũng nhiều ngày ăn ngủ cùng đoàn phim. “Phim trường được dựng giữa Đồng Tháp Mười, phải huy động một cái tàu rất to để mang máy điện phát sáng. Một bộ phận chuyên phụ trách ánh sáng ở chỗ quay phim, một bộ phận khác tạo ánh sáng ở một nơi gần đó để thu hút sâu bọ ruồi muỗi. Muỗi ở đó nhiều kinh khủng. Đội hậu cần dùng cả thùng đốt bao nhiêu lá tràm tươi đuổi muỗi mà không ăn thua. Cứ phải làm mấy cái màn giữa đồng, khi không quay thì ngồi trong màn, đến cảnh lại chạy ra”. Ông kể.
Bộ phim đã đóng máy gần chục năm, nhà văn Ngô Thảo mỗi lần đi qua miền Tây vẫn áy náy nhớ những ngày đoàn làm phim "Cánh đồng bất tận" với bảy, tám chục người, hàng chục tắc ráng, ca nô, phà đi về ngang dọc, cả ngày lẫn đêm đã phá tan sự lặng lẽ, bình yên của một trung tâm nghiên cứu khoa học. Những ngày đi quay về muộn, hay có mấy buổi quay đêm, tắc ráng đi về đèn pha bật sáng ồn ào đánh động hàng ngàn con chim các loại nháo nhác bay lên, làm ông chủ có lúc lo đến phát cáu!
“Cánh đồng” thắng lớn, hậu đãi Nguyễn Ngọc Tư
Sau 45 ngày bấm máy, “Cánh đồng bất tận” hứa hẹn sẽ đem đến một “trải nghiệm xứng đáng” cho khán giả. Nhiều người trong đoàn phim còn nhớ, chỉ sau 12 ngày công chiếu, "Cánh đồng bất tận" đã thu về được 9,2 tỷ tại các rạp chiếu phim trên toàn quốc.
Gần như ngay sau đó, nó dành cú đúp với 5 giải thưởng Cánh diều vàng 2010 bao gồm: Cánh diều vàng cho nhạc sĩ phim truyện nhựa; Cánh diều vàng cho diễn viên nam phụ phim truyện nhựa; Cánh diều bạc phim truyện nhựa và giải Báo chí bình chọn cánh diều vàng 2010. “Cánh đồng bất tận” cũng được nhiều công ty điện ảnh của nước ngoài mua bản quyền.
Trong hầu hết những sự kiện ra mắt, công chiếu sau đó, đoàn phim đều mời Nguyễn Ngọc Tư tham gia. Sau khi doanh thu của phim công bố, công ty BHD cũng trích tặng tác giả truyện ngắn 60 triệu đồng.
HẠNH ĐỖ
Commentaires